Kübra Pak Varlı, Bahadır Yıldız
MEB, Hacettepe Üniversitesi
Problem Durumu
Değişen ve gelişen Dünya’da, ülkelerin var olabilme politikaları teknolojiye ayak uydurma zorunluluğu getirmektedir.
Ülkelerin, gelişmişlik düzeylerini belirleyen önemli stratejilerden birisi de teknoloji politikalarıdır. Gelişen ve değişen
Dünya’da ülkelerin büyüme ve kalkınma için ülkelerin iyi planlanmış̧, bilim ve teknoloji politikalarına ihtiyaçları vardır
(Dinç, 2020). Teknoloji politikaları, tüm dünyada ülkelerin gelişmişlik (refah) düzeylerine etkisi olan, ekonomik anlamda
ülkelerin gelişmelerini hızlandıran, toplumsal ilerleyişlerine yön veren bir özelliktir (Çalışır ve Gülmez, 2010; Kılıç, Akgün,
Aydın ve Yaratan, 2020). Teknoloji politikası kavramına ilk olarak II. Dünya Savaşı başlangıcında ve II. Dünya Savaşı
sürecinde rastlanmaktadır (Bayraktutar ve Bıdırdı, 2015). II. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında ülkelerin daha çok
askeri stratejik hedefler belirlenmesi için bilim ve teknolojiden yararlanıldığı görülmektedir (Bayraktutar ve Bıdırdı,
2015). Dolayısıyla geçmişte ve günümüzde ülkelerin ilerlemelerinde ve gerilemeye başlamalarında teknoloji
farklılıklarının etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Toplumları ayakta tutan temel unsur ise eğitimdir. Eğitimin toplumlardaki
rolüne baktığımızda değişen, gelişen ve dönüşen Dünya’da teknolojinin eğitim öğretimde de kullanılması kaçınılmaz bir
hal almıştır. Ülkelerin eğitimine yön veren politikalarına bakıldığında teknolojiden bağımsız olmaları olanaksızdır.
Ülkeler, kendi teknoloji politikalarını belirlerken, toplumun ihtiyaçları yanı sıra temel eğitimden bağımsız
düşünmemekte, teknoloji ve eğitim iş birliğini bilgi çağının bir gereği olarak göz önüne almaktadır (Dağhan, Kalaycı ve
Seferoğlu, 2011). Teknolojinin toplumsal gelişmedeki öneminin göz önünde bulundurulmasıyla ülkemizde de 1960
yılında Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuş olup planlı kalkınma dönemine geçilmiştir (Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu; 2010).
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)’nun Vizyon 2023 belgesinde sürdürülebilir büyüme ve
kalkınmanın başlıca unsuru olarak bilim ve teknoloji belirtilmiştir (TÜBİTAK, 2004). Eğitimde teknoloji destekli eğitim
modelinden, teknolojiye dayalı öğretim modeline geçiş ise hız kazanmaktadır. 2020 yılının başında Dünyayı saran
COVID19 Pandemisi ülkemizde de görülmüştür. Pandemi sürecinde alınan tedbirler arasında eğitim ile ilgili acil çevrim
içi öğretim dönemi başlamıştır. Zorunlu uzaktan eğitim süreci ile, teknolojinin kullanımı, eğitime etkisi göz ardı
edilemeyecek bir hal almıştır. Geçmişten günümüze teknoloji politikalarının Dünya’da ve ülkemizde uygulanabilirliği,
toplumsal olarak her kesimin zorunlu şekilde eğitimi uzaktan ve teknolojiyi kullanarak gerçekleştirmeye çalışması daha
önce deneyimlenen bir dönem olmamıştır. Alanyazın incelendiğinde eğitimde teknoloji politikaları ile ilgili çalışmalara
rastlanılmaktadır (Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010; Tekin ve Polat, 2014; Kılıç, Akgün, Aydın ve Yaratan, 2020). Ancak
Eğitim politikalarımız ve 2023 eğitim vizyon belgemiz doğrultusunda zorunlu uzaktan eğitim sürecinin
değerlendirilmesine ilişkin bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Literatürdeki ihtiyaç göz önünde bulundurularak bu
araştırmanın amacı, 1963’ten günümüze eğitimde teknoloji politikaları ve 2023 eğitim vizyon belgesini inceleyerek
zorunlu uzaktan eğitim sürecine yansımalarını açığa çıkarmaktır.
Yöntem
Bu araştırmanın amacı doğrultusunda, Milli Eğitim 2023 Vizyon belgesi ve 1963’ten günümüze kadar planlanmış 11
kalkınma planı ve 2023 eğitim vizyon belgesi incelenecektir. Araştırmanın doğası gereği araştırma deseni nitel bir
araştırma yaklaşımından doküman inceleme yöntemi olarak belirlenmiştir. Çalışmanın amacına ilişkin bilgileri içeren
yazılı materyallerin analiz edilmesine doküman analizi denir (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Doküman analizi, yazılı belgeleri
sistematik bir şekilde ve titizlikle analiz etmek amacıyla kullanılır (Wach ve Ward, 2013). Araştırma kapsamında
Türkiye’deki 1963 -2023 yılları dönemindeki 11 kalkınma planı ve 2023 Eğitim vizyon belgesi olmak üzere toplam 12
doküman incelemeye alınmıştır. Türkiye’ye ait 11 tane kalkınma planına, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji
ve Bütçe Başkanlığı internet adresinden çevrimiçi ulaşılarak indirilmiş ve 2023 eğitim vizyon belgesi de Millî Eğitim
Bakanlığı 2023 Vizyon belgesi internet adresinden çevrimiçi erişim ile ulaşılmıştır. Ulaşılan kalkınma planlarında özellikle
eğitim ve nitelikli insan gücü ana başlıklarında yer verilen amaçlar incelenecektir. Teknoloji politikaları bakımından
planlardaki değişiklikler, teknoloji politikalarına ilişkin yaklaşımlar ve gerçekleştirilen/gerçekleştirilemeyen hedefler
belirlenerek 2023 eğitim vizyon belgesinde yer alan hedeflerle analiz edilecektir. İncelenen kalkınma planları ve 2023
eğitim vizyonu belgesinde “Dijital”, “dijital dönüşüm”, “eğitimde teknoloji”, “teknoloji”, “etkileşim”, “çevrim içi” ve
“fırsat eşitliği” kavramlarının kullanımının yanı sıra ayrıca bu süreçlerde yaşanan güçlükler, bu güçlüklerin bir sonraki
plana etkisi, COVID-19 Pandemisi sebebiyle uygulanan zorunlu uzaktan eğitim modeli sürecine etkileri, katkıları ve
teknoloji politikalarına etkisi sonuçlarıyla tartışılacaktır.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
21. yüzyıl(yy) ile birlikte değişen yaşam koşulları yanında eğitimde dijital dönüşüm ve teknolojinin kullanımı da hız
kazanmıştır. Ülkeler eğitimde teknolojiye ayak uydurabilmek için programlarını güncellemişler, kalkınma planlarını ve
izleyecekleri politikaları yeniden dönüştürmüşlerdir. Müfredat içeriklerinin dijital ve teknolojik bağlamlarında
güncelleneceğini öngören çalışmalar 21.yy başlarında yapılmıştır (Prensky, 2001). Beklenilen dijital öğrenmenin, dijital
dönüşümün günümüzde zorunlu uzaktan eğitim süreci ile büyük bir ilerleme gösterdiği söylenebilir. Kalkınma planları
ve 2023 eğitim vizyon belgesinin ön incelemeleri sonucunda, teknolojinin iş gücü ve sanayi alanından başlayarak
günümüze yaklaştıkça toplumsal her alanda etkisinin arttığını söylemek mümkündür. Eğitimde teknoloji kullanımı,
teknolojinin entegre edilmesi, dijitalleşme, dijital dönüşüm ve fırsat eşitliği gibi kavramların sıkça kullanılarak eğitimdeki
teknoloji politikalarımızda yer aldığı görülmektedir. Acil uzaktan eğitim sürecinde hedeflenen ve planlanmış olan
eğitimde planlanan teknoloji kullanımının dijital dönüşüm ile yeni bir boyut kazandığı görülmüştür. 2023 Vizyon
Belgesi’nde de dijital dönüşüme yer verildiği görülmüştür. Dijital dönüşüm ve teknoloji politikalarının eğitime
yansımalarına bakıldığında fiziksel ve altyapı hazırlığıyla en önemli başlangıcın 2010 Senesi FATİH Projesiyle başladığını
görmekteyiz (Karaca ve Karaca, 2021). 1963’ten günümüze kadar eğitimdeki teknoloji politikalarımızı toplam 11
kalkınma planı ve 2023 eğitim vizyon belgesi incelemesi şeklinde tamamlayarak, zorunlu uzaktan eğitim sürecine
katkıları, etkileri ve sürecin yansımaları alanyazın destekli tartışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Eğitimde Teknoloji, Teknoloji Politikaları, Eğitimde Dijital Dönüşüm, 2023 Eğitim Vizyonu, Zorunlu
Uzaktan Eğitim
Kaynakça
Bayraktutan, Y., & Bıdırdı, H. (2015). Teknoloji Politikaları: Temel Göstergeler ve İhracata Yansımaları (Seçilmiş
Ülke Örnekleri). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 1-30.
Çalışır, M., ve Gülmez, A. (2010). Teknoloji politikaları çerçevesinde ekonomik gelişim: Türkiye–Güney Kore
karşılaştırması. Akademik İncelemeler Dergisi, 5(1), 23-55.
Dağhan, G., Kalaycı, E., & Seferoğlu, S. S. (2011). Milli eğitim şuralarındaki teknoloji politikalarının
incelenmesi. Akademik Bilişim Konferansı, İnönü Üniversitesi, Malatya. (http://ab. org. tr/ab11/liste. html).
Dinç, D. T. (2020). 1980 Sonrası Türkiye’de Uygulanan Teknoloji Politikaları ve Türkiye Açısından Teknolojik
Gelişme Göstergeleri. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (28), 119-136.
Karaca, İ., & Karaca, N. (2021). 2023 Vizyon Belgesi’nin Dijitalleşme Açısından İncelenmesi. Ulusal Eğitim
Akademisi Dergisi, 5(1), 1-8.
Kılıç Türel, Y., Akgün, K., Aydın, M., & Yaratan, A. S. (2020). Uzak Doğu Ülkelerinin Eğitimde Teknoloji
Politikalarının İncelenmesi.
Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5).
Tekin, A., & Polat, E. (2014). Eğitimde Teknoloji Politikaları: Türkiye ve Bazı Ülkeler. Eğitimde kuram ve
uygulama, 10(5), 1254-1266.
TÜBİTAK (2004). Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023
Strateji Belgesi. 05.06.2021
tarihindehttps://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belgesi.pdf adresind
en erişilmiştir.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, B., Ilgaz, H., & Seferoğlu, S. S. (2010). Türkiye’de bilim ve teknoloji politikaları: 1963’ten 2013’e kalkınma
planlarına genel bir bakış. Akademik Bilişim, 10-12.
Wach, E. & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. 03.06.2021
tarihinde https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/20.500.12413/2989 adresinden erişilmiştir.
Pak Varlı, K. ve Yıldız, B. (2021). 1963’ten Günümüze Eğitimde Teknoloji Politikalarımız, VIII th Internatıonal Eurasian Educational Research Congress (EJER2021), 07- 10 Temmuz 2021, Aksaray